حمام ها بیشتر از سایر ابنیه دچار آسیب و در خطر فرسودگی قرار دارند. زیرا همواره در معرض رطوبت قرار دارند. بنابراین این دسته از ابنیه همیشه به مراقبت و مرمت نیاز دارند. باید هنگام مرمت اصول را رعایت کرد و از مصالحی با کیفیت استفاده کرد. فروشگاه معماری نوین پروژه تخصصی ترین وب سایت معماری برای شما پاورپوینتی کامل تحت عنوان پاورپوینت مرمت حمام حاج محمد رحیم (صفا) را در 45 اسلاید (قابل ویرایش) آماده و ارائه نموده است. در این پاورپوینت به معرفی بنا، آسیب شناسی، طرح احیا، درمان اصولی آسیب ها و … پرداخته ایم.
فهرست مطالب:
- تاریخچه حمام در ایران
- انواع حمام
- ساختمان حمام
- راهرو يا پلههاي ورودي
- محوطه سربينه
- میاندر
- فضاي گرمخانه
- معرفی گرمابه حاج محمد رحیم (حمام صفا)
- تاریخچه
- محل قرارگیری گرمابه حاج محمد رحیم (حمام صفا)
- بانیان و سازندگان بنا
- سیر تحول بنا
- مهمترین نکات در باره معماری بنا
- تزئینات
- نورگیری حمام
- پلان های حمام
- مقطع از حمام
- تطبیق با حمام گنج علی خان
- آسیب شناسی حمام حاج محمد رحیم (حمام صفا)
- پیشنهاد جهت رفع آسیب
مرمت حمام صفا
گرمابه حاج محمد رحیم (حمام صفا)
گرمابه حاج محمد رحیم معروف به گرمابه “صفا ” در شهر قزوین، در سال 1259هـ .ق توسط “حاجی بن حاجی عبدالله تبریزی ” برای خاندان “امینی” بنا شد . این گرمابه دارای دو بخش مجزا برای خانم ها و آقایان است. ورودی بخش آقایان به خیابان مولوی باز می شد و در اثر احداث راه، سر در آن تخریب و كور شده است. ورودی بخش خانم ها به كوچه باز می شود. هر دو قسمت دارای سربینه و گرمخانه است؛ ولی، این فضاها در قسمت آقایان دارای وسعت بیشتر و معماری پیچیده تر و زیباتر است. بخش آقایان همچنین دارای استخر آب سرد نیز است. تقریباً تمام فضاهای این گرمابه با انواع مختلف رسمی بندی، تزیین شده است.
گرمخانه حمام صفا
بانیان و سازندگان بنا:
بر اساس کتیبه موجود بانی حمام حسن ابن عبداله تبریزی بوده است. کتیبه های تاریخ دار بنا بر بالای سر در کتیبه های منظوم با این ماده تاریخ وجود دارد: که مصراع دوم آن تاریخ ساخت بنا را 1259 نشان می دهد. این تاریخ در انتهای کتیبه به رقم نیز درج شده است.
از پی تاریخ انجامش سروش غیب گفت / وه چه حمام از صفا لایق با خوان صفا
تزئینات حمام صفا
نکاتی درباره معماری بنا:
این بنا از دو حمام بزرگ (مردانه)و کوچک (زنانه) تشکیل شده است که هر دو سربینه و گرمخانه دارند. حمام بزرگ علاوه بر فضاهای مذکور فضایی دارد که چال حوض در آن است. سربینه این حمام بزرگترین و پر تزیین ترین فضای این بنا است. سربینه قاعده ای هشت ضلعی دارد و ستون های میانه آن و سکوهای اطراف بخشی از آن را به شکل هشت و نیم هشت مجزا کرده اند. در امتداد محورهای اصلی این بخش میانی، چهار غرفه کم عمق از دیوارهای سربینه عقب تر نشسته اند و بر این دو محور تاکید می کنند. درگاه های ورودی و خروجی سربینه در دو انتهای یکی از محورهای فرعی واقع است. بعلاوه دز حوض در داخل سکوهای دو انتهای محور فرعی دیگر قرار دارد.
رسمی بندی و تزئینات داخل حمام
رمت حمام حاج محمد رحیم (صفا)
حمام حاج محمد رحیم، که به حمام صفا نیز شهرت دارد، یکی از بناهای تاریخی و ارزشمند شهر قزوین است که قدمت آن به دوره قاجار بازمیگردد. این حمام مانند سایر حمامهای سنتی ایران، نه تنها مکانی برای شستشو و نظافت، بلکه یک مرکز مهم اجتماعی برای گردهمایی، گفتگو و گذران اوقات فراغت مردم محله بوده است. معماری این بنا با فضاهای سلسله مراتبی خود، شامل ورودی، سربینه (رختکن)، میاندر، و گرمخانه، و تزئینات آهکبری و کاشیکاری، نمونهای زیبا از معماری حمامهای ایرانی است. با این حال، با تغییر سبک زندگی و متروکه شدن بسیاری از حمامهای سنتی، این بنا نیز دچار فرسودگی و آسیبهای جدی شده بود. پروژه مرمت این حمام با هدف حفظ کالبد تاریخی و احیای آن برای کاربری جدید، به عنوان یک ضرورت فرهنگی و تاریخی مطرح گردید.
اولین و حیاتیترین مرحله در پروژه مرمت، مطالعه و آسیبشناسی دقیق بنا بود. این فرآیند شامل مستندنگاری کامل وضع موجود از طریق تهیه نقشههای دقیق، عکاسی و بررسی سازه و تزئینات بود. آسیبهای اصلی شناسایی شده در حمام صفا عمدتاً ناشی از رطوبت بود. نفوذ رطوبت از بام و دیوارهای مدفون در خاک، و همچنین ماهیت عملکردی خود حمام، باعث فرسودگی شدید ملاتها، پوسیدگی اندودها، شوره زدن و طبله کردن تزئینات آهکبری و از بین رفتن رنگ کاشیها شده بود. علاوه بر رطوبت، آسیبهای سازهای مانند ترک در گنبدها و طاقها، فرسودگی مصالح و تخریب بخشهایی از بنا به دلیل عدم استفاده و نگهداری طولانی مدت نیز مشهود بود.
فاز اجرایی مرمت با اقدامات استحفاظی و رفع خطر آغاز شد. این اقدامات شامل شمعبندی و نگهداری موقت طاقهای ضعیف، پاکسازی بنا از آوار و الحاقات زائد، و جمعآوری و دستهبندی قطعات ارزشمند فرو ریخته (مانند قطعات کاشی و آهکبری) برای استفاده مجدد یا الگوبرداری در مرمتهای بعدی بود. یکی از مهمترین عملیات در این مرحله، مرمت و عایقکاری بام بود. این کار با برداشتن لایههای فرسوده، اجرای یک لایه عایق رطوبتی مدرن، و بازسازی پوشش نهایی بام به شیوه سنتی (با آجر و ملات ساروج یا سیمان) و با شیببندی مناسب برای هدایت آب باران، انجام گرفت.
مرمت سازهای و تکمیلی بخش بعدی کار بود که بر پایداری و احیای کالبد اصلی بنا تمرکز داشت. ترکهای سازهای با استفاده از روش تزریق دوغابهای سازگار با مصالح سنتی ترمیم شدند. دیوارهای فرسوده با آجرهای مشابه و ملات همگن بازسازی شدند. یکی از چالشهای اصلی، مقابله با رطوبت بالارونده از کف و دیوارها بود. برای حل این مشکل، کانالهای زهکشی در اطراف بنا حفر شد تا از نفوذ رطوبت از زمینهای اطراف جلوگیری شود و دیوارهای داخلی نیز تا حد امکان با استفاده از تکنیکهای سنتی نمزدایی شدند. کفسازی مجدد فضاها با مصالح مناسب و با شیببندی صحیح به سمت مجاری فاضلاب، از دیگر اقدامات مهم این مرحله بود.
مرمت تزئینات که بخش هنری و حساس پروژه محسوب میشود، با دقت و وسواس زیادی انجام گرفت. تزئینات آهکبری که دچار شوره و فرسودگی شده بودند، ابتدا با روشهای شیمیایی و فیزیکی مناسب پاکسازی و تثبیت شدند. سپس، بخشهای تخریب شده بر اساس طرحهای اصلی و با استفاده از استادکاران ماهر، بازسازی و احیا گردیدند. کاشیهای هفترنگ و معرق نیز پس از پاکسازی، در جای خود تثبیت و کاشیهای شکسته یا مفقود شده، با نمونههای جدید ساخته شده بر اساس الگوهای اصلی، جایگزین شدند. هدف در این مرحله، حفظ حداکثری اصالت تزئینات و پرهیز از دوبارهسازیهای بیمورد بود.
در نهایت، برای اینکه بنای مرمت شده به یک فضای مرده و موزهای تبدیل نشود، احیا و تعریف کاربری جدید برای آن در نظر گرفته شد. با توجه به پتانسیل بالای فضای معماری حمام، کاربریهایی مانند سفرهخانه سنتی، چایخانه، گالری هنری یا مرکز فرهنگی-پذیرایی میتواند به این بنای تاریخی حیاتی دوباره ببخشد. این کاربری جدید مستلزم تجهیز بنا به تاسیسات مدرن (برق، آب، فاضلاب، تهویه) به شیوهای است که کمترین مداخله و آسیب را به کالبد و اصالت بنا وارد کند. پروژه مرمت حمام صفا نمونهای موفق از چگونگی حفظ یک میراث معماری و بازگرداندن آن به چرخه زندگی شهری است، به طوری که هم هویت تاریخی خود را حفظ کند و هم پاسخگوی نیازهای جامعه امروز باشد.
فروشگاه معماری نوین پروژه تخصصی ترین وب سایت معماری آماده ارائه خدمات در حوزه پروژه معماری، پاورپوینت معماری (تمامی دروس معماری)، رساله های معماری، فیلم آموزشی معماری و … می باشد تا دانشجویان رشته معماری را همراهی و راهنمایی کنند.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.