دانستن اطلاعات درباره شهرسازی شدن و مهاجرت افراد از روستا، سرانه جمعیت برای شهر نشینی، روند و تحولات شهر سازی در نیازمند زمان و وقت زیادی می باشد. فروشگاه معماری نوین پروژه تخصصی ترین وب سایت معماری با توجه به اهمیت موضوع پاورپوینتی کامل تحت عنوان پاورپوینت بررسی روند و تحول شهر سازی قبل از اسلام در ایران را در 22 اسلاید (قابل ویرایش) برای شما آماده و مهیا کرده است در این پاورپوینت شما به طور کلی و با کمترین زمان می توانید اطلاعات کاملی در باره تحولات شهر سازی در ایران را کسب کنید.
فهرست مطالب:
- اولین نمونه های یکجانشینی و شکل گیری روستا در ایران
- نظرات افراد مشهور و تئورین های معماری
- هرودوت
- دکتر سید محسن حبیبی
- روستا نشینی وساختار روستاهای اولیه
- اصول شهر سازی در دوره ماد ها
- اصول شهر سازی در دوره آشوری ها
- اصول شهر سازی در دوره هخامنشیان
- شهرهای هخامنشی از لحاظ ریخت شناسی
- اصول شهر سازی در دوره سلوکیان
- مکان یابی شهرهای پارسی – هلنی
- سکونتگاه های شهری سلوکیان
- شهرهای نوبنیاد یونانی
- شهرهای ایرانی تغییر یافته
- شهر روستاهای حاصل از تغییر و ادغام چند روستا
- پولیس های (شهرهای تحت سلطه اشرافیت و طوایف برتر) حاصل از ترقی منزلت های کلنی نظامی یونانی
- عناصر شهرهای پارسی- هلنی
- اصول شهر سازی در دوره اشکانیان
ساماندهی و شکل ریختی شهرها
شهر نشینی در ایران
دکتر سید محسن حبیبی سه دوره کلی برای شهر نشینی در ایران معرفی می کند:
- قبل ازاسلام تا حمله مسلمانان و فتح ایران توسط اعراب (ق.م نهم تا قرن هفتم م )
- بعد از اسلام تا شروع دوره قاجار (استقرار حکومتهای اولیه پس از اسلام تا هزار ودویست قمری)
- دوران معاصر (از آغاز حکومت قاجار تا 1375 شمسی)
روستا نشینی وساختار روستاهای اولیه:
اولین نشانه های تمدن در ایران از آثار اقوامی است که تا قبل از کوچ آریایی ها در این نقطه ساکن بودند. تپه زاغه: (هزاره هشتم تا اواسط هزاره پنجم ق .م )
ویژگی معماری
- بافت متراکم مجموعه (ترکیب انواع خانه و ساخت معبد )
- شامل 21 خانه با نقشه چهار گوش و مستطیل
- نوع جهت گیری خانه ها درمقابل باد منطقه (عرض خانه ها درمقابل باد)
- آثار وجود چند محل گشایش و اجتماع در شمال و جنوب روستا
اصول شهر سازی در دوره ماد ها:
استقرار این گروه از قوم آریایی در غرب و شمال غربی در فاصله سده های دهم تا هفتم ق . م “دهدژ های” “شهر دولت ها” و شاهک نشین های متعدد کوچک و بزرگ و کوچک پراکنده بود؛ اینان دائما یا با یکدیگر در حال نزاع بودند و یا با نیروهای مهاجم آشوری.
هرودت:
هکمتانه با باروهای ستبر بزرگ بر گرداگرد ( ساخته شده توسط نخستین پادشاه ماد دیئوکس). شمار باروها 7 تا است و کاخ شاهی و گنجینه ها در واپسین باروهاست. کنگره های باروی بیرونی سپید، دومی سیاه، سومی سرخ، چهارم نیلگون، پنجم نارنجی و دو باروی دیگر سیمین و زرین و به دیگر مردم دستور دادند خانه های خود را بیرون حصار بنا کنند.کاوش های باستان شناسی محوطه های نوشیجان ملایر ،گودین تپه کنگاور واکباتان را در خاک ماد شناسایی کرده است.
بررسی روند و تحول شهرسازی قبل از اسلام در ایران
شهر و شهرسازی در فلات ایران دارای پیشینه‌ای چندهزارساله است که ریشه در تمدن‌های کهن این سرزمین دارد. شهرسازی پیش از اسلام در ایران، فرآیندی پویا و تکاملی بود که تحت تأثیر عوامل جغرافیایی، سیاسی، مذهبی و اجتماعی شکل گرفت. از نخستین سکونتگاه‌های روستایی در هزاره‌های پیش از میلاد تا شهرهای باشکوه و برنامه‌ریزی‌شده در دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان، هر دوره تاریخی ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود را در کالبد شهرها به یادگار گذاشته است. بررسی این روند تحول، نه تنها درک ما را از تاریخ معماری و شهرسازی ایران عمیق‌تر می‌کند، بلکه نشان‌دهنده نبوغ ایرانیان در ایجاد فضاهای زیستی پایدار و هماهنگ با محیط است.
دوران پیش از آریایی‌ها و تمدن‌های اولیه
نخستین نشانه‌های شهرنشینی در ایران به تپه‌های باستانی مانند تپه سیلک (کاشان)، شهر سوخته (سیستان) و تپه حصار (دامغان) بازمی‌گردد. این سکونتگاه‌ها که قدمت آن‌ها به هزاره‌های چهارم و سوم پیش از میلاد می‌رسد، ساختاری ارگانیک و متراکم داشتند. خانه‌ها از خشت و گل ساخته شده و کوچه‌های تنگ و پرپیچ‌وخم، بافت اصلی شهر را تشکیل می‌دادند. این شهرها معمولاً حول یک مرکز اجتماعی یا مذهبی (مانند یک معبد یا زیگورات) شکل می‌گرفتند و توسط دیوارهای دفاعی محصور می‌شدند. وجود کارگاه‌های صنعتی، انبارهای غلات و سیستم‌های ابتدایی مدیریت آب در این شهرها، نشان‌دهنده سطح بالایی از سازمان‌دهی اجتماعی و اقتصادی در آن دوران است. شهر سوخته به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین شهرهای عصر برنز، دارای بخش‌های مجزای مسکونی، صنعتی و یادمانی بود که گواهی بر وجود یک طرح شهری اولیه است.
دوران مادها و هخامنشیان: ظهور شهرهای سازمان‌یافته
با روی کار آمدن مادها و سپس هخامنشیان، مفهوم شهرسازی وارد مرحله جدیدی شد. قدرت متمرکز سیاسی و نیاز به ایجاد پایتخت‌های باشکوه، منجر به ساخت شهرهایی با طرح‌های از پیش اندیشیده شد. هگمتانه (همدان امروزی)، پایتخت مادها، به گفته هرودوت دارای هفت دیوار متحدالمرکز و رنگین بود که نشان از یک ساختار دفاعی و نمادین پیچیده دارد.
اوج شهرسازی این دوره در دوران هخامنشیان نمایان می‌شود. شهرهایی مانند پاسارگاد و تخت جمشید (پرسپولیس) نه تنها مراکز اداری و سیاسی، بلکه نمایشگر قدرت و عظمت امپراتوری بودند. این شهرها بر اساس یک شبکه شطرنجی یا هیپوداموس طراحی نمی‌شدند، بلکه بر روی صفه‌های مصنوعی و با توجه به توپوگرافی زمین و دید و منظر ساخته می‌شدند. تفکیک فضایی در این شهرها به وضوح دیده می‌شود: کاخ‌های تشریفاتی، اقامتگاه‌های سلطنتی، خزانه‌ها و بخش‌های خدماتی هر یک در جایگاه مشخصی قرار داشتند. استفاده از ستون‌های سنگی عظیم، مصالح بادوام و تزئینات باشکوه، از ویژگی‌های معماری این دوره است. شبکه راه‌ها، به‌ویژه “راه شاهی”، شهرهای مختلف امپراتوری را به یکدیگر متصل می‌کرد و به تبادل فرهنگی و اقتصادی سرعت می‌بخشید.
دوران سلوکیان و اشکانیان: تلفیق سنت‌های ایرانی و یونانی
پس از حمله اسکندر و روی کار آمدن سلوکیان، عناصر شهرسازی یونانی وارد ایران شد. طرح شبکه شطرنجی (Hippodamian Plan) که در آن خیابان‌ها به صورت مستقیم و متقاطع یکدیگر را قطع می‌کنند، در ساخت شهرهای جدید به کار گرفته شد. عناصری مانند آگورا (میدان عمومی)، تئاتر و ورزشگاه نیز در برخی شهرها ساخته شدند.
در دوران اشکانیان (پارتیان)، این تلفیق ادامه یافت. شهرسازی پارتی ترکیبی از الگوهای دایره‌ای (که ریشه در اردوگاه‌های نظامی داشت) و طرح‌های شطرنجی یونانی بود. شهرهایی مانند نسا (در ترکمنستان کنونی) و تیسفون (در نزدیکی بغداد) دارای پلان دایره‌ای یا بیضوی و دیوارهای دفاعی مستحکم بودند. در معماری این دوره، ایوان به عنوان یک عنصر کلیدی ظهور کرد که بعدها به یکی از مهم‌ترین مشخصه‌های معماری ایرانی تبدیل شد. بازارها و کاروانسراها نیز به عنوان مراکز اقتصادی در شهرها رونق گرفتند.
دوران ساسانیان: اوج شهرسازی باستانی ایران
دوره ساسانی را می‌توان اوج شکوه و کمال شهرسازی ایران پیش از اسلام دانست. ساسانیان با تکیه بر تجربیات گذشته و با سازمان‌دهی اداری قدرتمند، شهرهای متعددی را با طرح‌های مهندسی‌شده و پیچیده بنا کردند. بسیاری از این شهرها به دستور شاهان و با اهداف نظامی، سیاسی یا تجاری تأسیس می‌شدند و نام بنیان‌گذار خود را بر خود داشتند (مانند بیشاپور، گندی‌شاپور و اردشیرخوره).
ویژگی بارز شهرسازی ساسانی، استفاده از پلان‌های هندسی منظم، به‌ویژه پلان دایره‌ای (مانند شهر گور یا اردشیرخوره) و شبکه شطرنجی (مانند بیشاپور) بود. این شهرها دارای خیابان‌کشی‌های دقیق، تفکیک محلات بر اساس طبقات اجتماعی و مشاغل، و تأسیسات شهری پیشرفته مانند سیستم‌های آبرسانی و فاضلاب بودند. در مرکز این شهرها معمولاً یک عنصر مهم مانند کاخ، آتشکده یا یک بنای یادمانی قرار داشت. معماری این دوره با استفاده از طاق‌های عظیم گهواره‌ای، گنبدهای سنگی و ایوان‌های باشکوه شناخته می‌شود که نمونه برجسته آن در کاخ تیسفون (طاق کسری) قابل مشاهده است. توجه به اصول دفاعی، با ساخت قلعه‌ها (ارگ) و دیوارهای مستحکم، همچنان از اولویت‌های اصلی شهرسازی بود.
نتیجه‌گیری
روند تحول شهرسازی ایران پیش از اسلام، داستانی از تکامل تدریجی از سکونتگاه‌های ارگانیک به شهرهای بزرگ و برنامه‌ریزی‌شده است. هر دوره تاریخی، با توجه به نیازها و امکانات خود، لایه‌ای جدید به این میراث غنی افزود. از شهرهای خشتی تمدن‌های اولیه تا پایتخت‌های سنگی هخامنشیان و شهرهای مهندسی‌ساز ساسانی، همواره نوعی پیوستگی در اصول طراحی، مانند توجه به مرکزیت، تفکیک فضا و ساختار دفاعی، قابل مشاهده است. این میراث گران‌بها، بستر و زیربنایی شد که شهرسازی دوره اسلامی ایران بر آن استوار گشت و به تکامل خود ادامه داد.
فروشگاه معماری نوین پروژه تخصصی ترین وب سایت معماری آماده ارائه خدمات در حوزه پروژه های معماری، پاورپوینت تمامی دروس معماری، رساله های معماری، فیلم آموزشی معماری و … می باشد تا دانشجویان رشته معماری را همراهی و راهنمایی کنند.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.