پاورپوینت شهر و شهر نشيني پيش از اسلام از دروس مهم شهرسازی می باشد که در 30 اسلاید دوره های مختلف حکومت را مورد برسی قرار داده است. بنيان هاي زندگي شهري و شهرنشيني به لحاظ تشكيلات اجتماعي، سياسي و فرهنگي در ايران به سه دوره عصر باستان، دوران اسلامي و عصر جديد قابل تفكيك است. پاورپوینت معماری تمامی دروس مربوط به دانشگاه را از وب سایت ما دریافت کنید.
فهرست مطالب
- پیشگفتار
- حیات شهری در ایران قبل از اسلام
- سبک های شهرنشینی
- ¡شیوه پارسی
- سی – هلنی
- ¡شیوه پارتی
- مراحل شهرنشینی در ایران باستان
- مدیریت شهری در دوران باستان
- کلیات شهرنشینی در دوران باستان
- دوران مادها
- هخامنشیان
- سلوکیان
- پارت ها (اشکانیان)
- ساسانیان
- منابع
پاورپوینت شهر و شهر نشيني پيش از اسلام
پاورپوینت شهر و شهر نشيني پيش از اسلام
در قبل از اسلام دو سبک عمده و يک ميان سبک، نحوه استقرار انساني در مقياسي بالاتر از روستا را شکل مي‌بخشند، به عبارتي درست‌تر در اين دوران ما با دو گونه عمده شهرنشيني (کالبدي ـ فضايي) و يک گونه شهرنشيني و شهرگرايي گذار بين اين دو شيوه عمده مواجه هستيم بدين قرار:
- اول ـ شيوه پارسي
- دوم ـ شيوه يا ميان شيوه پارسي ـ هلني
- سوم ـ شيوه پارتي
سلوکيان
تمام شهر ها در نفطه شهری و نزدیک به مناطق شهر بنا می شدند، بلكه بيشتر آبادي‌هاي مستعد و شهرهاي كوچك را توسعه داده و بر گِرد آنها حصاري مي‌ساختند و به شهر و اهالي حقوق پوليس (دولت ـ شهر) داده مي‌شد و باتوجه به بنيان‌گذار شهر نام جديدي به آن اعطا مي‌شد و به همين سبب بسياري از شهرها داراي دو نام مي‌گرديدند چنانكه «تيسفون»، «سلوكيه» و شهر قديمي «دورا» همگي «اروپوس» ناميده شدند.
تحلیل شهر و شهرنشینی پیش از اسلام در ایران: از پاسارگاد تا تیسفون
شهر و شهرنشینی در فلات ایران، پدیده‌ای با ریشه‌هایی عمیق و چندهزارساله است که درک آن، کلیدی برای فهم تداوم فرهنگی و ساختار شهرهای امروزی ایران است. شهرسازی پیش از اسلام در ایران، صرفاً مجموعه‌ای از بناهای ویران شده نیست، بلکه بازتابی از ساختارهای پیچیده سیاسی، اجتماعی، مذهبی و نظامی دوران‌های مختلف، از هخامنشیان تا ساسانیان، است. این دوره، شاهد شکل‌گیری الگوهای متنوعی از شهرسازی بود؛ از شهرهای تشریفاتی و آیینی مانند تخت جمشید که برای نمایش قدرت یک امپراتوری جهانی ساخته شدند، تا شهرهای دایره‌ای شکل و کاملاً مهندسی‌شده ساسانی که با اهداف دفاعی و اداری طراحی می‌شدند. تحلیل شهرنشینی ایران باستان، مطالعه DNA و کهن‌الگوهایی است که اصول بنیادین آنها مانند تفکیک فضاها، اهمیت مرکزیت، و پیوند با طبیعت، تا قرن‌ها بعد در کالبد شهرهای ایرانی تداوم یافت.
دوره هخامنشی (۵۵۰-۳۳۰ پ.م): شهرسازی در مقیاس یک امپراتوری
امپراتوری هخامنشی، اولین امپراتوری جهانی تاریخ، نیازمند مراکز اداری و تشریفاتی بود که بتواند عظمت و گستردگی آن را به نمایش بگذارد.
- پاسارگاد و الگوی باغ-شهر: پاسارگاد، اولین پایتخت هخامنشی، یک نمونه اولیه از الگوی “باغ-شهر” ایرانی است. در این الگو، ساختمان‌ها و کوشک‌ها به صورت پراکنده و در میان باغ‌های وسیع و مهندسی‌شده (پردیس یا Pairi-daeza) قرار گرفته‌اند. این ساختار، بازتابی از جهان‌بینی ایرانی و اهمیت پیوند میان معماری و طبیعت است.
- تخت جمشید (پرسپولیس): یک مرکز تشریفاتی-آیینی: تخت جمشید یک شهر مسکونی عادی نبود، بلکه یک مجموعه عظیم تشریفاتی بود که بر روی یک صفه سنگی مصنوعی ساخته شد. ساختار آن کاملاً از پیش طراحی شده و مبتنی بر یک شبکه راست‌گوشه (ارتوگونال) بود. تفکیک فضاها به بخش‌های عمومی (کاخ آپادانا)، خصوصی (کاخ‌های اختصاصی شاه) و خدماتی، نشان از یک نظم سلسله‌مراتبی و قدرتمند دارد. شهرسازی در اینجا، ابزاری برای نمایش ابهت و نظم امپراتوری به نمایندگان ملل تابعه بود.
دوره سلوکی و اشکانی (۳۱۲ پ.م – ۲۲۴ م): تلفیق الگوهای هلنیستی و ایرانی
با حمله اسکندر و روی کار آمدن جانشینان او (سلوکیان)، الگوهای شهرسازی یونانی (هلنیستی) به ایران وارد شد.
- پلان شطرنجی هیپوداموس: مهم‌ترین ویژگی این دوره، معرفی پلان شطرنجی بود که در آن، خیابان‌ها به صورت شبکه‌ای عمود بر هم، شهر را به بلوک‌های منظم تقسیم می‌کردند.
- تداوم الگوهای ایرانی: با این حال، در دوره اشکانیان، شاهد بازگشت و تداوم الگوهای شهرسازی ایرانی هستیم. شهر هترا (الحضر) با پلان دایره‌ای شکل خود، نمونه‌ای از این تداوم است که ریشه در اردوگاه‌های نظامی باستانی دارد.
دوره ساسانی (۲۲۴-۶۵۱ م): اوج شهرسازی مهندسی‌شده ایران باستان
دوره ساسانی را می‌توان اوج شکوه و پیچیدگی شهرسازی در ایران پیش از اسلام دانست. شهرهای این دوره، اغلب به دستور مستقیم شاهان و با یک نقشه از پیش تعیین‌شده ساخته می‌شدند و ساختاری کاملاً سازمان‌یافته داشتند.
- شهر شاهی و ساختار طبقاتی: شهرهای ساسانی بازتابی از ساختار متمرکز و طبقاتی جامعه بودند. یک شهر ساسانی معمولاً شامل اجزای زیر بود:
- کهن‌دژ (ارگ): مرکز حکومتی و نظامی شهر که در بلندترین نقطه قرار داشت.
- شارستان: بخش اصلی و اعیان‌نشین شهر که شامل کاخ‌ها، معابد (آتشکده‌ها)، و خانه‌های اشراف بود.
- بیرون‌شهر (رَبَض): محلات بیرونی که محل زندگی صنعتگران، بازرگانان و عموم مردم بود.
- شهر گُور (اردشیرخوره): این شهر که به دستور اردشیر بابکان، بنیان‌گذار سلسله ساسانی، ساخته شد، یک شاهکار مهندسی و شهرسازی است. این شهر دارای یک پلان دایره‌ای کامل به قطر دو کیلومتر است. در مرکز دایره، یک برج یادمانی بلند قرار داشته و شهر با خیابان‌های شعاعی و حلقوی به بخش‌های مختلف تقسیم می‌شده است. این پلان دایره‌ای، هم دلایل دفاعی داشته و هم نمادی از جهان‌بینی ایرانی (مرکزیت و کیهان) بوده است.
- بیشاپور و ایوان کرخه: شهرهای دیگری مانند بیشاپور، با پلان شطرنجی و تحت تأثیر معماری رومی ساخته شدند که نشان از تبادلات فرهنگی در این دوره دارد.
جمع‌بندی
شهرسازی پیش از اسلام در ایران، مسیری پر از تنوع و تکامل را از باغ-شهرهای هخامنشی تا شهرهای مهندسی‌شده و متمرکز ساسانی پیمود. این دوره، بنیان‌های فکری و کالبدی شهر ایرانی را پایه‌گذاری کرد؛ اصولی مانند مرکزیت، سلسله‌مراتب فضایی، درونگرایی، و پیوند عمیق با بستر طبیعی و جغرافیایی، که بسیاری از آنها پس از ورود اسلام نیز به حیات خود ادامه دادند و هویت منحصربه‌فرد شهرهای ایرانی را در طول تاریخ شکل دادند.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.